Mất thính lực do tiếng ồn: điều bạn có thể phòng ngừa

Bạn đã làm công trình xây dựng được 15 năm. Thời đôi mươi, cuối tuần đi xem ca nhạc là chuyện thường. Có thể bạn đi săn, cắt cỏ mà không đeo bảo vệ tai, hoặc bật nhạc rất to khi lái xe. Giờ bạn bắt đầu nhận ra: nói chuyện trong nhà hàng khó hơn trước, người thân bảo bạn mở tivi quá to, và khi có nhiều tiếng ồn xung quanh, bạn hay bỏ sót những gì con cái nói.

Điểm khác biệt của mất thính lực do tiếng ồn là: đây là loại mất thính lực duy nhất có thể phòng ngừa hoàn toàn. Chúng ta không thể dừng quá trình lão hóa hay thay đổi gen, nhưng có thể bảo vệ tai khỏi tiếng ồn gây hại – bắt đầu từ ngay bây giờ, dù bạn đang ở giai đoạn nào.

Tiếng ồn làm hại thính lực như thế nào?

Bên trong tai trong của bạn có khoảng 15.000 tế bào lông nhỏ xíu. Chúng biến những rung động âm thanh thành tín hiệu điện, gửi lên não để bạn “nghe” được âm thanh. Những tế bào này rất mong manh. Khi tiếp xúc với tiếng ồn lớn, chúng bị uốn cong và có thể gãy. Khác với da hay xương, tế bào lông không tái tạo được. Một khi đã bị tổn thương hoặc chết đi, chúng biến mất vĩnh viễn – và một phần thính lực cũng đi theo.

[Hình minh họa tế bào lông ốc tai khỏe mạnh so với tế bào lông bị tổn thương]

Tổn thương do tiếng ồn xảy ra theo hai cách. Chấn thương âm thanh đột ngột – như vụ nổ, tiếng súng nổ sát tai hoặc pháo nổ gần người – có thể làm tổn thương hoặc phá hủy tế bào lông ngay lập tức, thậm chí làm thủng màng nhĩ. Phơi nhiễm tích lũy “âm thầm” hơn: nhiều năm sống trong môi trường tiếng ồn vừa đến lớn dần dần làm hư hại tế bào lông theo thời gian. Bạn có thể không nhận ra cho đến khi tổn thương đã rõ rệt.

Mẫu tổn thương cũng khá điển hình. Mất thính lực do tiếng ồn thường ảnh hưởng đến tần số cao trước – đặc biệt quanh 3000–6000 Hz – tạo ra cái mà chuyên gia thính học gọi là “chỗ lõm do tiếng ồn” trên thính lực đồ.

Mức nào được coi là “quá ồn”?

Âm thanh được đo bằng đơn vị decibel (dB). Mối quan hệ giữa độ to và mức độ gây hại không phải tuyến tính mà là hàm số mũ. Mỗi khi tăng thêm 3 decibel, năng lượng âm thanh tăng gấp đôi. Nghĩa là 88 dB có năng lượng gấp đôi 85 dB, và thời gian tiếp xúc an toàn sẽ giảm một nửa.

Những nơi thính lực dễ bị tổn thương

Tại nơi làm việc: phơi nhiễm tiếng ồn nghề nghiệp

Gần 24% người Mỹ từ 20–69 tuổi có dấu hiệu mất thính lực do tiếng ồn, và khoảng một phần ba trong số này là do tiếng ồn ở nơi làm việc. Các ngành xây dựng, sản xuất, quân đội và nông nghiệp có nguy cơ đặc biệt cao.

OSHA quy định chủ lao động phải cung cấp bảo vệ thính lực khi mức ồn đạt 85 dB trong ngày làm việc 8 giờ và phải xây dựng chương trình bảo tồn thính lực.

Ở nhà và khi vui chơi: tiếng ồn giải trí

Ước tính khoảng 15% thanh thiếu niên có mất thính lực do tiếng ồn từ các hoạt động giải trí. Nguồn tiếng ồn phổ biến gồm máy nghe nhạc cá nhân, hòa nhạc, sự kiện thể thao, dụng cụ điện, săn bắn và bắn súng.

Các cách bảo vệ thực sự hiệu quả

1. Khoảng cách và thời gian

Càng xa nguồn tiếng ồn, mức âm bạn nhận vào càng thấp. Hãy tranh thủ nghỉ giải lao khỏi môi trường ồn ào bất cứ khi nào có thể.

2. Dụng cụ bảo vệ thính lực

• Nút tai bằng bọt: Giảm được khoảng 15–30 dB.
• Chụp tai chống ồn: Giảm được khoảng 20–30 dB.
• Nút tai nhạc công đặt làm riêng: Giảm âm lượng nhưng vẫn giữ chất lượng âm nhạc tự nhiên hơn.
• Bảo vệ thính lực điện tử: Khuếch đại âm nhỏ nhưng chặn âm quá lớn (rất hữu ích khi săn bắn, bắn súng).

Mất thính lực do tiếng ồn có thể hồi phục không?

Một khi tế bào lông đã bị tổn thương vĩnh viễn hoặc chết đi, y học hiện nay chưa thể phục hồi chúng. Tiếng ù tạm thời có thể hết, nhưng phần thính lực mất vĩnh viễn thì không thể “lấy lại”. Điều trị chủ yếu dựa vào máy trợ thính hoặc cấy ốc tai điện tử, vì vậy phòng ngừa luôn là quan trọng nhất.